Zdjęcia Archikatedry pw. św. Stanisława Kostki w Łodzi /z zewnątrz/ i rys historyczny.
W 1898 roku ogłoszono otwarty konkurs architektoniczny o zasięgu międzynarodowym. Zgłoszono 38 projektów z prawie całej Europy. Zwyciężył projekt łódzkiej spółki „Wende i Zarske”. Po naniesieniu poprawek Józefa Dziekońskiego z Warszawy i Sławomira Odrzywolskiego z Krakowa, projekt został zaakceptowany w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Petersburgu w 1900 roku. 19 maja 1901 roku poświecono plac budowy i przystąpiono do kopania i murowania fundamentów. Arcybiskup warszawski Wincenty Chościak-Popiel 16 czerwca poświęcił i wmurował kamień węgielny pod nową świątynię (dokument erekcyjny wmurowany został w fundamenty absydy kościoła, w miejscu gdzie znajduje się obecnie kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej). Budowanej świątyni nadano wezwanie św. Stanisława Kostki.
BUDOWA
Prace budowlane posuwały się naprzód, ale nie zabrakło w czasie budowy kościoła trudności związanych z finansami. Piętrzyły się także nieporozumienia z firmami budowlanymi i architektonicznymi. Po przezwyciężeniu wszelkich przeszkód udało się 9 czerwca 1907 roku poświecić i oddać do użytku wiernych kaplicę po północnej stronie prezbiterium (obecna zakrystia). 1 stycznia 1909 roku została powołana do istnienia parafia św. Stanisława Kostki – piąta parafia katolicka w Łodzi. W 1910 roku poza wieżą bryła świątyni była prawie gotowa. Rozpoczęto demontaż rusztowań. W 1911 roku położono sklepienia żelbetowe, przykrywające świątynię. W latach 1911 i 1912 skoncentrowano się na wykańczaniu wnętrza kościoła – położono posadzkę, montowano witraże. W 1912 roku poświęcono ołtarze – 4 kwietnia – ołtarz pw. Św. Stanisława Kostki, 12 września – ołtarz pw. Matki Boskiej Różańcowej i 22 grudnia – ołtarz główny pw. Przemienienia Pańskiego ufundowany przez barona Juliusza Heinzla prezesa Komitetu Budowy. We wrześniu tegoż roku poświęcono organy. Nie udało się wybudować wieży, a wyczerpanie funduszy i I wojna światowa spowodowały przerwanie prac nad jej budową.
PO WOJNIE
Po zakończeniu I wojny światowej Papież Benedykt XV bullą „Christi Domini” 10 grudnia 1920 roku utworzył diecezję łódzka, a kościół św. Stanisława Kostki podniósł do rangi katedry. 15 października 1922 roku katedra została konsekrowana przez biskupa Wincentego Tymienieckiego, dotychczasowego jej proboszcza. Podjął się on również dokończenia budowy wieży i 9 października 1927 roku została ona poświęcona.
W roku 1924 katedra była świadkiem objawienia się Jezusa Miłosiernego późniejszej Św. Faustynie Kowalskiej. Tu Zbawiciel powiedział jej, aby udała się do Warszawy, gdzie ma wstąpić do zakonu.
W 1934 roku umiera pierwszy ordynariusz diecezji łódzkiej – bp Wincenty Tymieniecki. Zostaje wtedy wybudowana krypta pod zakrystią. We wrześniu 1936 roku w gotowej krypcie złożono ciało biskupa W. Tymienieckiego, a później kolejnych biskupów: Włodzimierza Jasińskiego, Michała Klepacza i Józefa Rozwadowskiego.
Po wybuchu II wojny światowej do jesieni 1941 roku katedra funkcjonowała normalnie. W 1941 roku władze okupacyjne rozpoczęły politykę prześladowań kościoła rzymskokatolickiego. Katedrę zamknięto, ograbiono i zamieniono na składnicę wojskową. Zniszczeniu uległy witraże, zrabowano największy dzwon katedry – „Zygmunt”, zniszczono również pomnik ks. I. Skorupki stojący przed katedrą.
Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono na nowo katedrę do użytku sakralnego i rozpoczęto szereg napraw oraz remontów – okien, dachu, instalacji elektrycznej, posadzki. Odnowiono ołtarze i meble kościelne.
POŻAR
Z ważniejszych wydarzeń z historii powojennej katedry trzeba wymienić tragiczną datę 11 maja 1971 roku. Tego dnia około godz. 18.20 wybuchł pożar, który w ciągu kilku godzin strawił całkowicie dach katedry. Wysoka temperatura spowodowała uszkodzenie sklepień i odpadnięcie tynków na dużej powierzchni. Woda i spadający tynk uszkodziły główny ołtarz i organy, spadł również wielki żyrandol. Ocalały na szczęście mury i wieża świątyni.
PO REMONCIE
Po pożarze kościół został zamknięty ze względu na zniszczenia wewnętrzne i zagrożenie ze strony uszkodzonych sklepień. Remont rozpoczęty zaraz po pożarze pozwolił oddać katedrę do użytku wiernych w grudniu 1972 roku, choć prace remontowe na zewnątrz jeszcze trwały. Odbudowę kościoła wykorzystano do poprawienia jego wewnętrznego wyglądu i funkcjonalności, między innymi zmodernizowano ogrzewanie świątyni.
Podczas pożaru w maju 1971 roku uległy znacznemu zniszczeniu organy. Ustalając plany odbudowy kościoła, podjęto decyzję o budowie nowych organów. Dzięki staraniom ówczesnego biskupa, ks. Józefa Rozwadowskiego instrument ufundowały Episkopaty Niemiec i Austrii. Zaprojektowania i budowy organów podjęła się firma Eisenbarth z Passau (Niemcy). Ostatecznie firma zbudowała dwa instrumenty dla łódzkiej katedry: wielki, 58-głosowy umiejscowiony na głównym chórze z tyłu kościoła, oraz mały, 10-głosowy zbudowany na bocznym chórze przy prezbiterium. Organy wielkie na głównym chórze oddane zostały do użytku 3 września 1978 roku.
13 czerwca 1987 roku nawiedził katedrę łódzką Ojciec Święty Jan Paweł II odbywając IV pielgrzymkę do Ojczyzny.
W 1989 roku po przemianach politycznych w Polsce udało się odbudować pomnik ks. Harcmistrza Ignacego Skorupki, niegdyś stojący przed katedrą, a zniszczony przez Niemców w czasie wojny. W tym też roku Papież Jan Paweł II nadał katedrze tytuł bazyliki mniejszej, a gdy w wyniku reorganizacji kościoła w Polsce w 1992 roku diecezja łódzka została podniesiona do rangi archidiecezji, świątynia św. Stanisława Kostki stała się bazyliką archikatedralną.
W roku 2000 katedra łódzka stała się głównym kościołem archidiecezji łódzkiej obchodów Wielkiego Jubileuszu 2000-lecia Chrześcijaństwa. Przed katedrą odsłonięto pomnik papieża Jana Pawła II. Od roku 2001 rozpoczął się prowadzony małymi etapami generalny remont katedry. Między innymi wymieniono nagłośnienie, wyremontowano górną część wieży, przebudowano i powiększono prezbiterium, sukcesywnie naprawiane są i uzupełniane witraże, przebudowano zejście do krypty biskupów, oczyszczono filary, przebudowano i odnowiono kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej. Remont dotknął tez organy. 2 kwietnia 2005 roku zmarł Papież Jan Paweł II. W dniach poprzedzających to wydarzenie i następnych katedrę wypełniały tłumy wiernych modlących się za Jana Pawła II. Materiały zaczerpnięto ze strony www.katedra.lodz.pl.
